Każdy jest kowalem swojego losu. Tak przynajmniej mówi przysłowie. Czy jednak aby na pewno? Ile z tego, co przydarza nam się w życiu, zależy od szczęścia lub przypadku? A co, jeśli więcej, niż mogłoby się wydawać? Czy możemy jakoś wpłynąć na naszą rzeczywistość, aby była dla nas bardziej łaskawa? Na te poważne skądinąd pytania odpowiedź znaleźli Japończycy – nie zawsze możemy zapanować nad szczęściem lub przypadkiem, ale możemy przynajmniej spróbować! Do tego, między innymi, służą japońskie talizmany, które kupimy w prawie każdej świątyni – przedstawiamy omamori!
Japońskie talizmany
Omamori to niewielkie talizmany, które kupić można w japońskich świątyniach. Już sama nazwa wskazuje z czym mamy do czynienia – “omamori” znaczy bowiem dosłownie “ochraniać” lub “bronić”. Talizmany omamori to niewielkie (zwykle 3×4 cm), ozdobne torebeczki w których umieszczono modlitwy zapisane na papierze lub drewnie. Materiał, którym modlitwy są otoczone, jest zdobiony, kolorowy i zakończony kokardką. Znaki wyhaftowane na torebeczce informują jaki cel ma dany talizman. Omamori mają zwykle przyczepiony sznureczek który pozwala powiesić je na torbie, telefonie czy w aucie – tak, aby mieć je zawsze ze sobą. Japończycy podczas odwiedzin w świątyni chętnie kupują omamori – czasem dla siebie, czasem dla rodziny lub przyjaciół. Jest to sposób na zabranie ze sobą błogosławieństwa bóstwa czczonego w świątyni, którą się odwiedziło. Talizmany mogą mieć działanie ogólne – przynosić szczęście lub być wyspecjalizowane np. pomagać zdać egzaminy czy zapewniać bezpieczeństwo na drodze.
Od kamienia do talizmanu
Historia japońskich amuletów jest stara jak sama Japonia. Już w okresie Jomon (14,000 pne do 300 pne) Japończycy używali do obrony przed złem i czarami niewielkich talizmanów w kształcie pogrubionego przecinka lub zwierzęcego kła zwanych magatama. Magatamy były rzeźbione i ozdabiane rozmaitymi wzorami. Mogły być zrobione z kamienia, szkła, metalu lub nefrytu.
Do popularności talizmanów przyczyniło się też rozpowszechnienie w VI wieku buddyzmu, wraz z nim pojawił się zwyczaj noszenia amuletów lub sutr, które miały chronić właściciela przed złem. Z powstaniem omamori wiążą się też legendy – w czasie epidemii ospy w VIII wieku wierzono, że osoba, która ma przy sobie tabliczkę z napisem “potomek Somin Shoraia” nie zachoruje. Miało to wynikać z podania, w którym shintoistyczny bóg Susano no Mikoto, wdzięczny za udzielenie gościny, obiecał człowiekowi o imieniu Somin Shorai, że wszyscy jego potomkowie będą bezpieczni podczas epidemii tak długo, jak będą mieli taką tabliczkę przy sobie.
Omamori, jakimi znamy je współcześnie, ukształtowały się w epoce Tokugawa (XVII do połowy XIX wieku). Był to czasy szybkiego rozwoju możliwości produkcyjnych i drukarskich. Wynalezienie metod drukarskich jak blok drzeworytniczy, który pozwalał na stworzenie wielu identycznych kopii tego samego tekstu, pozwolił na (prawie)masową produkcję amuletów. Stały się łatwiej dostępne dla zwykłych Japończyków. To w tym okresie omamori nabrały charakterystycznego wyglądu niewielkich torebek, chociaż uważa się, że mogły być większe i bardziej ozdobne od tego, co znamy dziś.
Talizmany straciły nieco na popularności w epoce Meiji, nastawionej bardziej na kulturę zachodu niż tradycje japońskie, ale odzyskały ją po drugiej wojnie światowej i są popularne po dziś dzień.
Rodzaje omamori
Istnieje wiele rodzajów omamori – niektóre mają przynosić szczęście i chronić przed pechem. Inne są bardziej wyspecjalizowane, znajdziemy amulety dla uczniów, dla pracowników korporacji, dla pań domu, kierowców, sportowców, turystów. Pod spodem kilka przykładów.
Szczęście
Do omamori uniwersalnych należą te, które przynoszą szczęście. Jeśli chcecie poczuć się szczęśliwsi i bardziej zadowoleni z życia to pomóc może talizman Koufuku (幸福). Także szczęście, ale tym razem w znaczeniu braku pecha oraz pozytywnych zbiegów okoliczności zapewni talizman Kaiun (開運). Jeśli macie konkretny cel do zrealizowania, chcecie coś osiągnąć lub wygrać to Wasz wybór powinien paść na Katsumori (勝守).
Ochrona
Omamori mogą mieć fukncję ochronną, która zresztą jest najbliższa ich oryginalnemu celowi. Wśród takich talizmanów znajdziemy Yakuyoke (厄除け), który chronić ma przed złem, urokami i negatywną energią. Anzen Kigan (安全祈願) zapobiega wypadkom i dba o bezpieczeństwo posiadacza, Koutsuu Anzen (交通安全) chroni przed wypadkami drogowymi i w podróży.
Zdrowie
Jak wiemy, zdrowie jest najważniejsze. Bez problemu znajdziemy więc powiązane z nim talizmany – Kenkou Anzen (健康安全) zapewnia dobre zdrowie a Byouin Anzen (病院安全) chroni przed pobytem w szpitalu i przyspiesza zdrowienie. Amulety powiązane ze zdrowiem w prezencie dostają osoby przewlekle chore i rekonwalescenci.
Szkoła/biznes
Uczniowie i studenci chętnie korzystają w omamori, szczególnie w czasie sesji egzaminacyjnych. Talizmany mające pomagać w nauce to Gakugyou Jouju (学業成就), który ma zapewnić szybkie zdobywanie wiedzy oraz Shiun (紫運) wspierający podczas zdawania egzaminów. Szczególnie popularne wśród uczniów są talizmany sprzedawane w świątyniach czczących boga nauki Tenjina.
Omamori przydają się także pracującym Japończykom, dla przykładu, pomoc w skutecznym rozwijaniu biznesów zapewni Shoubai Hanjou (商売繁盛).
Miłość i rodzina
Potrzebujesz wsparcia w nawiązaniu romantycznej relacji? Ależ naturalnie! Talizman Enmusubi (縁結び) wspiera posiadacza w znalezieniu i zbudowaniu relacji z drugą połówką. Aijou (愛情) pomoże wzmocnić uczucia a Kekkon (結婚) zapewni udane małżeństwo. Jeśli planujecie założyć rodzinę, to dobrze pomyśleć o omamori chroniącym kobiety podczas ciąży i porodu – Anzan Kigan (安産祈願). Wreszcie, o szczęście i bezpieczeństwo rodzinny zadbają na przykład: Kazoku Anzen (家族安全) czy Kazoku Fuku (家族福).
Co ciekawe, pewne amulety dostaniemy tylko w konkretnych świątyniach, jeszcze inne mogą być “limitowane”, do kupienia tylko w święta jak np. Nowy Rok.
Gdzie kupić omamori
Jeśli chcecie zaopatrzyć się w omamori – nic prostszego. Znajdziemy je w przyświątynnych sklepikach zarówno świątyń shintoistycznych jak i buddyjskich. Zwykle wystawione są w gablotach. Nie ma żadnych ograniczeń w kwestii zakupu, co więcej, kupując talizman przekazujemy pośrednio datek na działalność świątyni, co jest, naturalnie, bardzo mile widziane. Omamori nie są zwykle zbyt drogie, kosztują między 500 a 1000 yenów czyli 15 a 30 zł. Wybór wśród omamori może nie być prosty, dobrze zasięgnąć rady obsługi świątyni lub nawet poszukać w Internecie, która świątynia sprzedaje omamori, które najlepiej pasują do Waszych potrzeb. W mniejszych świątyniach omamori bywają opisane wyłącznie po japońsku. Warto zaznaczyć, że wszystkie omamori mają pozytywne znaczenie – nie każdy jednak potrzebuje omamori pomagającego zdać egzaminy czy zapewniającego łatwy poród. Dobrze więc wiedzieć co kupujemy.
W niektórych świątyniach kolor omamori wskazuje jego zastosowanie: czerwony – szczęście i ochrona, zielony – bezpieczeństwo w podróży, niebieski – sukcesy w szkole i nauce, żółty – bogactwo i szczęście w biznesie, różowy – miłość, pomarańczowy – zdrowie, brązowy – bezpieczeństwo i szczęście rodzinne, czarny – ochrona przed złem. Jednak nie wszystkie świątynie przestrzegają tej reguły. W niektórych przypadkach kolor jest wyłącznie rezultatem decyzji artystycznych. Zdarza się też, że dostępne są talizmany o tych samych właściwościach w różnorodnych wersjach kolorystycznych.
Omamori kupujemy najczęściej dla siebie, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby dać go w prezencie innej osobie. Otrzymanie omamori jest namacalnym dowodem, że ktoś o nas myśli i dobrze nam życzy.
Jak się obchodzić z omamori
Istnieje kilka zasad mówiących, jak należy się obchodzić ze swoim omamori. Po pierwsze, nie powinno się go otwierać… cała moc talizmanu się ulotni! Po drugie – omamori dobrze mieć zawsze ze sobą. Popularnym jest przyczepianie ich w widocznym miejscu jak torba, czy telefon. Jeśli talizman działa na konkretny aspekt życia to należy trzymać go miejscu z nim związanym. Dla przykładu omamori zapewniające bezpieczeństwo na drodze zawieszamy na lusterku samochodowym a pomagające pomnażać majątek trzymamy w portfelu. Nie musicie martwić się, jeśli zawieszone na torbie czy telefonie omamori zacznie się niszczyć, uszkodzi a nawet zgubi. Tak ma być! Jeśli omamori się zużywa, to znaczy, że działa i chroni swojego właściciela. Omamori, którego sznureczek jest już nadwyrężony można schować do kieszonki w torbie a nawet do szuflady. Nie należy omamori czyścić ani prać! Jeśli to zrobimy ryzykujemy wpuszczeniem zła, przed którym ochronił nas talizman, z powrotem do swojego życia.
Co robić ze starymi/zniszczonymi omamori? Możecie śmiało trzymać je w domu, chociaż mówi się, że moc ochronna może z czasem słabnąć. Drugą opcją jest oddanie ich świątyni, w której je kupiliście. To bardzo ważne, zaniesienie zużytego omamori do losowej świątyni może urazić bóstwo które tam rezyduje. Niektóre świątynie wstawiają pudełko na omamori przez cały rok, inne robią to tylko na przełomie starego i nowego roku. Na początku nowego roku, podczas ceremonii zwanej otakiage, zużyte omamori zostaną spalone a zebrana przez nie negatywna energia oczyszczona. Wielu Japończyków wymienia swoje omamori na nowe właśnie w okresie noworocznym.
Klasyczne talizmany we współczesnym świecie
Jak wszystko w Japonii, także japońskie talizmany podążają z duchem czasu. Znajdziemy omamori z Hallo Kitty, Pokemonami czy Czarodziejką z Księżyca. Kupimy talizmany chroniące nasze dane osobowe przed wyciekiem, obniżające poziom stresu albo przeznaczone dla kotów i psów. Mimo to, klasyczne omamori, kupione w świątyni, ma swoją wartość kulturową. Jest też ładną, estetyczną pamiątką, którą można przywieźć ze swoje podróży. A kto wie, może przy okazji, przywieziemy w bagażu trochę nadprogramowego szczęścia?