Od kiedy w 1873 roku Japonia przyjęła kalendarz gregoriański, Japończycy zaczęli liczyć lata w systemie europejskim. W Japonii jest więc, jak i na całym świecie, rok 2019. Dodatkowo w Japonii używany jest kalendarz tradycyjny, oparty na okresach panowania cesarzy (erach). Zeszły rok był w Japonii równocześnie rokiem 2018 jak i 30 rokiem japońskiej ery Heisei. Co za tym idzie współcześni Japończycy używają obu systemów dat zamiennie, klasyczny kalendarz japoński jest często stosowany między innymi w urzędach, oficjalnych pismach oraz biznesie.
Klasyczny kalendarz japoński
Japonia przez wieki korzystała z wielu systemów liczenia lat, między innymi z chińskiego kalendarza lunarnego, czy rdzennie japońskiego kalendarza „Kouki”, używanego na przełomie XIX i XX wieku. Kouki liczył lata od panowania legendarnego pierwszego cesarza Jimmu (660 pne).
Współcześnie wykorzystuje się właściwie wyłącznie kalendarz gregoriański oraz Wareki, czyli wspomniany kalendarz oparty na erach panowania cesarzy. Wareki ma długą tradycję, wprowadzono go bowiem już w 7 wieku. Wzorowany jest na chińskim systemie liczenia daty od wstąpienia władcy na tron. Obecnie system funkcjonuje stosunkowo prosto – pierwszy rok panowania nowego cesarza to początek nowej ery. Tak więc rok 1989, czyli rok w którym obecnie panujący cesarz Akihito wstąpił na tron, to 1 rok ery Heisei, rok 2018 natomiast jest odpowiednio 30 rokiem ery Heisei. Wareki działa w ten sposób od ery Meiji kiedy to przyjęto, że czas panowania cesarza jest równy jego erze. Wcześniej cesarze mogli swobodnie zmieniać nazwę ery w czasie swojego panowania, na przykład w związku z istotnymi wydarzeniami lub ze względów magicznych, co dodatkowo komplikowało system.
Jak czytać japońskie daty?
Podróżując po Japonii często trafimy na daty zapisane w klasycznym kalendarzu. Dla przykładu, jeśli będziemy chcieli załatwić coś w urzędzie, to możemy zostać zapytani o datę urodzin w kalendarzu Wareki. Na szczęście na miejscu zwykle dostępne są tabele, które pomogą szybko zamienić rok urodzenia na japoński rok. Zdarza się też, że data zapisana w kalendarzu japońskim pojawi się na biletach wstępu do muzeów czy innych instytucji.
Jak więc czytać japońskie daty? Zwykle zapisuje się je w kolejności rok – miesiąc – dzień, a więc w kalendarzu gregoriańskim:
2018.12.1 (1 grudnia 2018 roku)
W Wareki natomiast data będzie wyglądała następująco:
30.12.1 (1 grudnia 30 roku)
Aby łatwo rozróżnić o rok której ery chodzi, przed numerem dodaje się czasem pierwszą literę nazwy ery – H dla Heisei (平成), S dla Showa (昭和). Rok 2018 to więc H30.
Tabela dat zachodnich i japońskich od ery Showa
| Kalendarz gregoriański | Era | Rok | Kalendarz gregoriański | Era | Rok | |
| 1926 | Showa | 1 | 1973 | Showa | 48 | |
| 1927 | Showa | 2 | 1974 | Showa | 49 | |
| 1928 | Showa | 3 | 1975 | Showa | 50 | |
| 1929 | Showa | 4 | 1976 | Showa | 51 | |
| 1930 | Showa | 5 | 1977 | Showa | 52 | |
| 1931 | Showa | 6 | 1978 | Showa | 53 | |
| 1932 | Showa | 7 | 1979 | Showa | 54 | |
| 1933 | Showa | 8 | 1980 | Showa | 55 | |
| 1934 | Showa | 9 | 1981 | Showa | 56 | |
| 1935 | Showa | 10 | 1982 | Showa | 57 | |
| 1936 | Showa | 11 | 1983 | Showa | 58 | |
| 1937 | Showa | 12 | 1984 | Showa | 59 | |
| 1938 | Showa | 13 | 1985 | Showa | 60 | |
| 1939 | Showa | 14 | 1986 | Showa | 61 | |
| 1940 | Showa | 15 | 1987 | Showa | 62 | |
| 1941 | Showa | 16 | 1988 | Showa | 63 | |
| 1942 | Showa | 17 | 1989 | Showa /Heisei |
64/1 | |
| 1943 | Showa | 18 | 1990 | Heisei | 2 | |
| 1944 | Showa | 19 | 1991 | Heisei | 3 | |
| 1945 | Showa | 20 | 1992 | Heisei | 4 | |
| 1946 | Showa | 21 | 1993 | Heisei | 5 | |
| 1947 | Showa | 22 | 1994 | Heisei | 6 | |
| 1948 | Showa | 23 | 1995 | Heisei | 7 | |
| 1949 | Showa | 24 | 1996 | Heisei | 8 | |
| 1950 | Showa | 25 | 1997 | Heisei | 9 | |
| 1951 | Showa | 26 | 1998 | Heisei | 10 | |
| 1952 | Showa | 27 | 1999 | Heisei | 11 | |
| 1953 | Showa | 28 | 2000 | Heisei | 12 | |
| 1954 | Showa | 29 | 2001 | Heisei | 13 | |
| 1955 | Showa | 30 | 2002 | Heisei | 14 | |
| 1956 | Showa | 31 | 2003 | Heisei | 15 | |
| 1957 | Showa | 32 | 2004 | Heisei | 16 | |
| 1958 | Showa | 33 | 2005 | Heisei | 17 | |
| 1959 | Showa | 34 | 2006 | Heisei | 18 | |
| 1960 | Showa | 35 | 2007 | Heisei | 19 | |
| 1961 | Showa | 36 | 2008 | Heisei | 20 | |
| 1962 | Showa | 37 | 2009 | Heisei | 21 | |
| 1963 | Showa | 38 | 2010 | Heisei | 22 | |
| 1964 | Showa | 39 | 2011 | Heisei | 23 | |
| 1965 | Showa | 40 | 2012 | Heisei | 24 | |
| 1966 | Showa | 41 | 2013 | Heisei | 25 | |
| 1967 | Showa | 42 | 2014 | Heisei | 26 | |
| 1968 | Showa | 43 | 2015 | Heisei | 27 | |
| 1969 | Showa | 44 | 2016 | Heisei | 28 | |
| 1970 | Showa | 45 | 2017 | Heisei | 29 | |
| 1971 | Showa | 46 | 2018 | Heisei | 30 | |
| 1972 | Showa | 47 | 2019 | Heisei/Reiwa | 31/1 |
Era erze nierówna
Warto zwrócić uwagę, że mówiąc o historii Japonii często odnosimy się do okresów historycznych (jap. jidai) zwanych po polsku „okresami” , „epokami” lub „erami”. Chodzi o określenia podobne do używanych w Europie „średniowiecza” czy „renesansu”. Może to być mylące z dwóch powodów – po pierwsze, polskie słowo „era” pasuje zarówno do japońskiego słowa „jidai” (epoka historyczna) jak i do słowa „gengo” (era panowania cesarza, według której liczy się lata).
Po drugie tylko okresy historyczne określane jako „współczesność” pokrywają się z erami kalendarza (mówiąc „epoka Meiji” odnosimy się zarówno do okresu historycznego jak do ery panowania cesarza Meiji). Wcześniejsze okresy obejmują panowanie wielu cesarzy, dla przykładu „okres Nara” (lata 710-794) zawiera w sobie 12 er kalendarzowych.
| Okres historyczny | Daty | Opis |
| Jomon | 10,000–300 pne | Starożytność |
| Yayoi | 300 pne – 300 ne | |
| Kofun | 300–538 | |
| Asuka | 538–710 | Okres klasyczny |
| Nara | 710–794 | |
| Heian | 794–1185 | |
| Kamakura | 1185–1333 | Średniowiecze |
| Kenmu Restoration | 1333–1336 | |
| Muromachi | 1336–1573 | |
| Azuchi–Momoyama | 1573–1603 | |
| Edo | 1603–1868 | Nowoczesność |
| Meiji | 1868–1912 | Współczesność |
| Taisho | 1912–1926 | |
| Showa | 1926–1989 | |
| Heisei | 1989–2019 |
Abdykacja cesarza
Japoński cesarz, jak wielu współczesnych monarchów, pełni głównie funkcje reprezentacyjne. Chociaż wypełnia szereg zadań związanych z życiem politycznym narodu, jak powoływanie premiera czy rozwiązywanie parlamentu, to są to czynności wykonywane symbolicznie – usankcjonowane uprzednio przez inne ciała polityczne. Jednym z głównych zadań głowy japońskiego państwa jest reprezentowanie go na arenie międzynarodowej – składanie kurtuazyjnych wizyt w innych krajach oraz przyjmowanie delegacji z zagranicy. Dodatkowo, jak głosi japońska konstytucja, stanowi „symbol kraju i jedności obywateli” .
Cesarz Akihito wstąpił na tron w 1989 roku, w 2019 przypadało więc 30lecie jego rządów. Już od 2010 roku pojawiały się przesłanki sugerujące nadchodzącą abdykację. Pierwsze kroki podjęto jednak dopiero w roku 2016, kiedy to 83 letni wówczas cesarz wystąpił w telewizji z orędziem, w którym podkreślał swój podeszły wiek i zły stan zdrowia. Orędzie zostało zinterpretowane jako zapowiedź abdykacji. To z kolei wymusiło zmianę w prawie, jako, że nie przewidywało ono takiej możliwości. Uchwalona w 2017 jednorazowa ustawa umożliwiła rezygnację cesarza i przekazanie urzędu księciu Naruhito, starszemu z książąt. Nastąpiło to 30 kwietnia 2019. Była to pierwsza abdykacja japońskiej głowy państwa od ponad 200 lat.
Nowa era – nowa data
W związku ze zmianą cesarza w Japonii odbyły się rozmaite obchody i uroczystości. W lutym 2019 miał miejsce 30 jubileusz panowania cesarza Akihito, który w symboliczny sposób zamknął jego rządy. Oficjalne obchody związane z wstąpienie na tron nowego władcy miały miejsce w okresie Golden Week, czyli długiego wolnego tygodnia na przełomie kwietnia i maja 2019.
Tradycyjnie, nazwa kolejnej ery była ujawniana dopiero w momencie śmierci panującego cesarza i przejęcia władzy przez jego następcę. Termin takiej zmiany był naturalnie nie do przewidzenia. Ponieważ tym razem przekazanie władzy było zaplanowane, to ustalono, że pierwszym dniem nowej ery zostanie 1 maja 2019. Oznacza to, że rok 2019 był równocześnie 31 rokiem ery Heisei (do 30 kwietnia) oraz 1 rokiem nowej ery (od 1 maja do 31 grudnia). Rok 2020 już w pełni należy do nowej ery. Pozwoliło to Japończykom przygotować się zawczasu na nadchodzące zmiany. Nazwa nowej ery – Reiwa – została podana do wiadomości publicznej 1 kwietnia 2019.
Koniec ery
Abdykacja cesarza Akihito, była dla Japonii końcem pewnej ery. Dosłownie i w przenośni. Jedną z japońskich tradycji noworocznych jest zamykanie niedokończonych spraw przed końcem starego roku, łatwo się domyślić, że koniec ery traktowany jest z podobną, ale jeszcze większą powagą. Japońskie media przeprowadziły podsumowania, robiąc przegląd ważnych wydarzeń oraz ciekawostek z ostatnich 30 lat.
Pojawiły się też głosy podkreślające, że jest to okazja, aby zrezygnować ze starych zwyczajów i otworzyć na to co nowoczesne. Przykładem może być nawoływanie do porzucenia zwyczaju wysyłania noworocznych pocztówek – nengajou. Kiedyś niezmienienie popularne wysyłane pocztą noworoczne kartki z życzeniami w ostatnich latach traciły na popularności a ich miejsce zajęły życzenia wysyłane z komórek lub przez sieci społecznościowe. Mówi się, że „przełom epok” jest doskonałym momentem aby odłożyć je do lamusa. Przy okazji pojawiają się też głosy, sugerujące, że może warto zrezygnować ze skomplikowanego i używanego wyłącznie w Japonii drugiego kalendarza – na taką decyzję Japonia nie jest jednak jest jeszcze gotowa.