Pociągi w Japonii – krótka instrukcja obsługi

Zwiedzenie Japonii bez korzystania z kolei jest właściwie niewykonalne. Pociągi zabiorą nas prawie wszędzie – lokalne i metro pozwolą zwiedzić metropolie, pociągi podmiejskie odwiedzić miejsca poza ich granicami, a shinkanseny i ekspresy przewiozą nas wzdłuż i wszerz japońskich wysp. Dla pociągów właściwie nie ma alternatywy. W prawdzie między dużymi miastami możemy przemieścić się samolotem lub nocnymi autobusami (i czasem nawet przy okazji zaoszczędzić trochę pieniędzy!) a lokalnie poruszać się autobusami miejskimi lub rowerem, jednak pociągi są zwykle najszybszą i najwygodniejszą metodą podróżowania po Kraju Kwitnącej Wiśni. Prędzej czy później na pewno z nich skorzystamy.

Firmy obsługujące pociągi w Japonii

O japońskich pociągach wiedzieć trzeba przede wszystkim, że obsługiwane są przez różne firmy. JR, Keihin, Keio, Keisei, Tobu, Hankyuu, Hanshin, Nankai to tylko kilka przykładów. Istnieje także wiele małych, prywatnych linii. Większość z nich działa tylko w jednym z regionów Japonii. Do tego, poszczególne miasta mają własne systemy metra (Tokyo metro, Osaka metro) oraz kolei monorail. Każda ze wspomnianych firm to niezależny byt, posiadający własny system biletowy, własny zestaw promocji i biletów specjalnych. Jest to o tyle istotne, że przesiadając się z linii jednego przewoźnika na linię innego, musimy pamiętać o zakupie nowego biletu. Wyjątkiem jest JR, firma powstała po prywatyzacji Japońskich Kolei Państwowych w 1987 roku. Grupa JR składa się z 7 podmiotów, każdego działającego w innym regionie. Równocześnie jako grupa JR obsługuje terytorium praktycznie całej Japonii.

Warto także zwrócić uwagę, że do tej samej stacji docierają często linie różnych przewoźników. Oznacza to, że możemy łatwo i szybko przesiąść się z linii jednej firmy na drugą, ale należy pamiętać o tym, że nasz bilet może nie być ważny. Dla przykładu, na dworcu Tokyo, możemy przesiąść się na następujące linie: JR Chuo Line, JR Tokaido Line,  JR Yamanote Line, JR Yokosuka Line, JR Sobu Line,  Keiyo Line, Marunouchi Subway Line oraz na Shiknansen. Przesiadając się na metro i linie Keiyo, będziemy musieli kupić osobny bilet.

 

Typy pociągów

Pociągi w Japonii dzielą się ze względu na to, jak szybko dowiozą nas do celu. Pociągi osobowe (futsuu), charakteryzując się tym, że stają na wszystkich stacjach. Pozwalają dojechać do wielu małych dworców, jeżdżą nimi zwykle osoby, które przemieszczają się na niewielkie odległości. Pociągi  pośpieszne (kaisoku) i ekspresy (kyuuko), pomijają mniej ważne stacje, przez co docierają do celu znacznie szybciej. Cena przejazdu jest zwykle taka sama jak w przypadku pociągu osobowego, więc jeśli jest taka możliwość, warto z nich korzystać. Często zdarza się, że na dworcu usłyszymy lub zobaczymy informację, że właśnie odjeżdżający pociąg osobowy dojedzie do celu po ekspresie, który startuje jakiś czas po nim.

Limitowane ekspresy (tokkyou), to zwykle pociągi międzymiastowe. Najczęściej spotkamy je na długich trasach wiodących do miejsc, do których nie dojeżdża shinkansen. Wsiadając do takiego pociągu musimy zdawać sobie sprawę, że poza standardową opłatą za przejazd, konieczne jest także uiszczenie opłaty dodatkowej. Ma ona zwykle trzy warianty. Podstawowa, najniższa dopłata, zezwala na jazdę pociągiem w wagonie nie objętym rezerwacją  – jiyuseki (自由席). Jeśli trochę dopłacimy, dostaniemy bilet z rezerwacją miejsca – shiteiseki (指定席). Najdroższy wariant to miejsce w pierwszej klasie – guriin sha (グリーン車), czyli tzw. green car. Pociągami tokkyu jeździ się zwykle w długie trasy, a różnica w cenie między biletami „z miejscem” i „bez miejsca” jest niewielka. Warto więc rozważyć zakup tego pierwszego. Wagony „bez rezerwacji miejsca” potrafią być bardzo zatłoczone i zdarza się, że podróżni muszą stać.

Najszybszym z japońskich pociągów jest naturalnie super-express shinkansen. Łączy on ze sobą główne miasta Japonii, pozwala szybko i wygodnie przemieścić się z jednej części kraju do drugiej. Bilety na shinkansen kupuje się osobno, albo w punkcie obsługi JR, albo w dedykowanych maszynach. Możliwy jest też zakup przez Internet. Niestety, przejazdy są dość kosztowne, więc jeśli zamierasz jeździć dużo shinkansenem, warto rozważyć zakup JR Pass. Tak jak na limitowane pociągi ekspresowe, bilety na shiknansen, można kupić bez rezerwacji miejsca, z rezerwacją lub na pierwszą klasę.

Bagaż w shinkansenie

Warto też pamiętać, że jeśli podróżujemy shinkansenem z duży bagażem (większym, niż bagaż podręczny, który możemy zabrać do samolotu), powinniśmy kupić miejsca w shinkansenie z dodatkową przestrzenią na walizki. Takie bilety są w tej samej cenie, ale ze względu na ich ograniczoną ilość, czasem mogą się skończyć. Jeśli nie uda nam się zdobyć miejsc z przestrzenią na bagaż i tak możemy pojechać. Należy jednak spodziewać się dodatkowej opłaty w wysokości 1000 yenów, a nasz bagaż może zostać umieszczony w dowolnym miejscu w pociągu. Obostrzenia te obowiązują tylko na Tokaido Shinkansen,  Sanyo Shinkansen i  Kyushu Shinkansen.

Bilety?

Bilety na pociąg kupimy w maszynach znajdujących się przed wejściem na dworzec. Zanim jednak do tego przystąpimy, musimy zorientować się, jaka będzie cena naszego biletu. Można to zrobić na dwa sposoby – nad maszynami znajduje się zwykle mapa z rozpiską stacji, do których możemy się udać. Koło nazwy stacji znajdziemy kwotę, którą musimy zapłacić za bilet. Kwota liczona jest według naszego położenia, więc ceny na każdej stacji będą nieco inne. Główna mapa jest zwykle po japońsku, ale często obok znajdziemy angielską wersję. Listy zawierające nazwy stacji i ceny znajdują się także koło automatów biletowych. Alternatywą jest sprawdzenie ceny przejazdu w aplikacji do wyszukiwania połączeń (google maps zwykle pokazuje cenę) lub spytanie obsługi stacji.

Kiedy już wiemy, jaki bilet będzie nam potrzebny, idziemy do maszyny. Język maszyny można zmienić naciskając guzik na ekranie dotykowym (zwykle w prawnym górnym rogu).  Następnie wybieramy opcję „bilety” (część maszyn ma także inne funkcje) oraz wybieramy guzik z ceną odpowiadającą naszej trasie. Jeśli kupujemy bilety dla więcej niż jednej osoby, z lewej strony znajduje się panel pozwalający na zwiększenie ilości kupowanych biletów. Pozostaje zapłacić – automaty przyjmują monety ( z wyłączeniem 5 i  1 yenowych) oraz banknoty. Cześć maszyn nie przyjmuje banknotów 10,000 yen. Po dokonaniu wpłaty, maszyna wypluje dla nas bilety oraz wyda resztę. Typowy bilet na pociąg ma formę brzoskwiniowego kartonika – znajdziemy na nim informację o cenie biletu oraz stacji początkowej.

 

Czy karta IC?

Interesującą alternatywą dla biletów papierowych są tzw. karty IC. To magnetyczne karty, które można doładować konkretną kwotą a potem zużywać ją na przejazdy. Jest to o tyle wygodne, że karta sama ściąga kwotę właściwą dla ceny przejazdu, odpada więc kwestia sprawdzania ceny biletu.  W niektórych przypadkach dostaniemy też niewielką zniżkę na przejazd. Dodatkowo, karty IC respektowane są przez właściwie wszystkie firmy obsługujące pociągi a także w autobusach, maszynach z napojami czy konbini.

Istnieje wiele typów kart IC, każdy region Japonii ma swoją kartę. Najbardziej popularne to Suica, Pasmo, Icoca i Pitapa. Co ważne, karty kupionej w jednym regionie można także używać w innych.

Karty IC dostępne są w automatach na wszystkich większych dworcach i lotniskach. Koszt karty to zwykle 2000 yenów. 500 yenów to depozyt za kartę, kwotę depozytu można odzyskać zwracając kartę np. na lotnisku przed wylotem. Pozostała kwota zasila nasze konto i może zostać wykorzystana na przejazdy i zakupy. Kiedy na karcie zabraknie nam pieniędzy możemy doładować ją w automacie. Najniższa kwota doładowania to 1000 yenów.

Możemy też korzystać z karty IC ściągając aplikację na telefon. Taką kartę można dodać do elektronicznego portfela  i doładowywać online. Jest to niezmiernie wygodne, ponieważ nie musimy nosić już ze sobą fizycznej karty. Po prostu zbliżamy telefon do czytnika i dzieje się magia. Minusem może być brak tłumaczenia aplikacji na język angielski, ale możliwe jest też dodanie kart z poziomu portfela bez używania samej apki. W tym momencie [10. 2022] aplikacje/elektroniczne portfele obsługują dwie karty: Suica i Pasmo.

Jak wsiąść do japońskiego pociągu?

Kiedy mamy już bilet lub kartę IC, możemy przejść przez bramki i wejść na dworzec. Podchodząc bo bramki wsuwamy bilet do specjalnego otworu, to aktywuje możliwość przejścia. Skasowany bilet odbieramy już po drugiej stronie. Jest to istotne, ponieważ bilet będzie nam potrzebny aby opuścić dworzec docelowy. Nie tylko należy pamiętać, aby zabrać bilet z bramki, ale także lepiej nie zapodziać po drodze. Wchodząc na dworzec musimy wybrać bramkę, która ma miejsce na wsunięcie biletu, niektóre z nich są przystosowane wyłącznie do obsługi kart IC. Jeśli jedziemy na karcie, wystarczy zbliżyć ją do odpowiednio oznaczonego czytnika znajdującego się na bramce.

Istotnym jest też sposób wsiadania do pociągu. Na peronach są specjalne oznaczenia, które wskazują w którym miejscu znajdą się drzwi gdy pociąg stanie. W przypadku pociągów dalekobieżnych, możemy też sprawdzić, gdzie zatrzyma się nasz wagon. Pasażerowie ustawiają się w tych miejscach w kolejce i tak czekają na przyjazd pociągu. Gdy drzwi się otwierają, kolejka dzieli się na dwie części, które ustawiają się odpowiednio po prawej i lewej stronie wejścia do pociągu. Wsiadający czekają aż wysiadający opuszczą pojazd i dopiero wtedy wchodzą do środka.

Dobre maniery

W japońskim pociągu obowiązują zasady dobrego wychowania, które Europejczykowi mogą wydawać się nieco obce. Rozmawianie przez telefon komórkowy uważane jest za niegrzeczne, telefon powinien być wyciszony przez całą drogę. Jeśli koniecznie musisz odebrać, postaraj się rozmawiać jak najkrócej. Japończycy zwykle informują rozmówcę, że są w pociągu i obiecują oddzwonić po przyjeździe. Niektóre pociągi dalekobieżne wyposażone są w specjalne pomieszczenia, w których rozmawianie przez telefon jest dozwolone.

Za niegrzeczne uważa się też jedzenie w pociągu i głośne rozmowy ze współpasażerami. Większość wagonów wyposażonych jest w tak zwane „yuusen zaseki” (優先座席), czyli miejsca dla osób uprzywilejowanych jak osoby starsze, niepełnosprawne czy matki z dziećmi. Można na nich siadać, ale należy ustąpić potrzebującym, gdyby tacy pojawili się w pociągu.

I jak z niego wysiąść?

Najważniejsze to zorientować się, że dotarliśmy do naszego przystanku. Nie powinno być to trudne, każda stacja do której dojeżdża pociąg jest podawana przez spikera. W większości pociągów usłyszymy także zapowiedzi po angielsku. Do tego często podawane są informację o tym, z której strony będzie można wysiąść z pociągu oraz o możliwych przesiadkach.

Kiedy już szczęśliwie znajdziemy się na stacji docelowej, kierujemy się do wyjścia. Przechodząc przez bramki ponownie wkładamy bilet w odpowiedni otwór lub przykładamy kartę. Tym razem bilet już do nas nie wraca. Jeśli kwota, która mamy na bilecie jest za mała, bo źle ją sprawdziliśmy, albo zmieniliśmy zdanie dokąd chcemy pojechać już w pociągu, możemy skorzystać ze specjalnych automatów do wyrównywania opłat. Wkładamy do nich bilet a one kalkulują konieczną do dopłacenia kwotę. Możliwe jest także doładowanie kart IC, jeśli kwota, którą na niej mamy jest za mała aby opłacić koszt przejazdu.

Jeśli jechaliśmy na bilecie papierowym a teraz nie możemy go znaleźć, jedynym wyjściem jest udać się do okienka konduktorskiego, przeprosić i ponownie zapłacić za bilet.

Pociągi w Japonii

Japońskie pociągi to jeden z najwygodniejszych sposobów na podróżowanie po Kraju Kwitnącej Wiśni. Jest szybko, sprawnie i na czas. Kolej japońska chodzi jak w zegarku, jeśli pominiemy przerwy wywołane przez katastrofy naturalne i samobójstwa, opóźnienia praktycznie się nie zdarzają. W prawdzie w godzinach szczytu potrafi być dość tłoczno, a przejazd shinkansenem może uderzyć po kieszeni,  ale mimo to pociągi pozostają najlepszym ze środków komunikacji w Japonii.