Japońskie lato potrafi być niezwykle upalne. Temperatury przekraczają 30 stopni, słońce praży a miasta stają się nie do zniesienia. Lato to też czas, w którym przypada japońskie święto zmarłych – Obon, a wieczorami (dla ochłody) opowiada się historie o duchach. To także pora roku, w której Japończycy przywdziewają lekkie kimona – yukata – i biorą udział w matsuri, czyli japońskim odpowiedniku festynów.
Matsuri czyli święto
Słowo o-matsuri (お祭り) oznacza święto lub festiwal i pochodzi od czasownika „matsuru” (祀る) czyli „czcić”. Matsuri może oznaczać zarówno małe, lokalne święta jak i popularne wydarzenia, w których biorą udział tysiące osób. Najczęściej przez matsuri rozumiemy rodzaj lokalnego festynu przypominającego nieco polskie odpusty.
Pierwotnym celem matsuri było czczenie bóstw, dziękowanie im za otrzymane dary oraz proszenie o dalszą opiekę. Wiele matsuri ma korzenie sięgające zamierzchłych czasów. Wywodzą się z obrzędów, które miały zapewnić dobre zbiory, ochronę przed plagami i katastrofami naturalnymi czy oddać cześć przodkom. Większość matsuri powiązanych jest ze świątyniami (zarówno shintoistycznymi jak i buddyjskimi). Zdarzają się też imprezy świeckie organizowane przez samorządy czy inne instytucje np. szkoły lub uniwersytety. Matsuri odbywają się w Japonii cały rok, ale zdecydowanie najwięcej ma miejsce latem i wczesną jesienią. Japońskie festiwale to radosne uroczystości pełne muzyki, tańca, pozytywnej energii i dobrego jedzenia. Uczestnicząc w matsuri wielu Japończyków zakłada lekkie, letnie kimona yukata, co dodaje festiwalom wyjątkowego charakteru.
Co dzieje się podczas matsuri?
Pojęcie matsuri jest bardzo szerokie a przebieg wydarzenia może być przeróżny – od obrzędów religijnych, procesji czy modlitw przez imprezy sportowe, muzyczne i kulturalne.
Typowym elementem i jednym z symboli japońskich festiwali jest procesja z omikoshi. Omikoshi to rodzaj kapliczki-palankinu w której lokalne bóstwo ma podróżować podczas święta doglądając swoich włości. Procesja wyrusza zwykle ze świątyni a bóstwo niesione jest na ramionach przez lokalnych mieszkańców. Kapliczki Omikoshi są sporych rozmiarów i ważą nawet kilkaset kilko, dlatego niesie je na raz kilka do kilkunastu osób.
Bóstwo może także przemieszczać się w „dashi”. To duża, przyozdobiona platforma na kołach, którą ciągnie się na linach lub popycha. W zależności od regionu Japonii takie platformy mogą nosić różne nazwy i znacznie różnić się wyglądem. W ramach niektórych świąt, np. Gion matsuri w Kyoto, organizowane są parady, podczas których kilkadziesiąt platform przejeżdża przez miasto. Ich przejazdowi towarzyszy zwykle gra na japońskich bębnach taiko i fletach.
Z okazji matsuri okolica, w której odbywa się święto, zostaje przyozdobiona a wieczorem oświetlona. W nocy, szczególnie latem, możemy spodziewać się pokazu sztucznych ogni.
Magia kramów
Niezmiernie ważną rolę w czasie matsuri pełnią kramy – miasto wypełnia się kolorowymi straganami z jedzeniem i grami. Kupić można zabawki (w tym różnego rodzaju maski), spróbować szczęścia łapiąc złote rybki przy użyciu papierowego sitka a przede wszystkim dobrze zjeść i wypić.
Podczas matsuri sprzedaje się typowe japońskie uliczne jedzenie: yakisobę (smażony japoński makaron), takoyaki, kałamarnicę z grilla, kiełbaski na patykach, opiekane mochi czy owoce w czekoladzie. Ceny są zazwyczaj przystępne i jedną z głównych atrakcji jest spacerowanie pomiędzy straganami w poszukiwaniu kolejnej przekąski. W czasie matsuri zwykle sprzedaje się też alkohol – głównie piwo i lekkie japońskie puszkowane drinki – chuhai.
Żywioły, kwiaty i historia
Festiwali jest w Japonii naprawdę dużo – znajdziemy wśród nich takie, które szczycą się ogólnokrajową sławą jak i te, których zasięg nie wykracza poza najbliższą okolicę. Każde miasteczko i każda dzielnica organizuje swoje święta – mówi się, że łącznie może być ich nawet do 300 000.
Matsuri często powiązane są z siłami żywiołów. Od wieków wierzono, że ogień ma moc oczyszczania, nic więc dziwnego, że popularne są w Japonii święta, w których płomienie pełnią główną rolę – himatsuri. Co robi się na święcie ognia? Różnie, od palenia ognisk, przez procesję z pochodniami po szalone tańce wśród wirujących płomieni. Zwykle główna część widowiska odbywa się wieczorem a rozpalone ognie tworzą wyjątkowy, niezapomniany wprost klimat.
Swoistym przeciwieństwem himatsuri są yukimatsuri a więc święta śniegu. Podczas najbardziej znanego święta śniegu, które odbywa się co roku w Sapporo, miasto przyozdabiają wielkie rzeźby zrobione ze… śniegu naturalnie.
Wiele świąt nawiązuje do natury – związane są z okresami kwitnienia szczególnie lubianych przez Japończyków kwiatów jak sakura matsuri (święto wiśni), ume matsuri (święto śliw) czy kiku matsuri (święto chryzantem).
Z historią w tle
Typową tematyką dla matsuri są też inscenizacje lub parady historyczne. Przykładem mogą być słynne festiwale odbywające się w Kyoto – Aoi matsuri i Jidai matsuri. Głównym wydarzeniem Aoi matsuri (święta malw) jest procesja składająca się z 600 osób ubranych w stroje z okresu Heian. Oglądać można też wozy zaprzężone w bydło (jak to było w zwyczaju w średniowiecznej Japonii). Podobnie w przypadku Jidai matsuri (święta epok) kulminacyjnym momentem wydarzenia jest parada. Tym razem jej uczestnicy ubrani są w tradycyjne stroje z różnych okresów historycznych i odgrywają role konkretnych postaci znanych z dziejów Japonii.
Trzy wielkie święta Japonii
Za trzy najważniejsze matsuri uważa się Gion matsuri (Kyoto), Tenjin matsuri (Osaka) i Kanda masturi (Tokyo). Podczas Gion matsuri (święta dzielnicy Gion), chyba najsłynniejszego matsuri Japonii, obserwować możemy przejazd kolorowych i pięknie ozdobionych platform przez miasto. Początki święta datuje się na IX wiek, jego celem była ochrona miasta przed epidemiami. Gion Matsuri odbywa się co roku na początku lata, a jego najważniejsze wydarzenie – parada, przypada 17 lipca.
Tenjin matsuri, czyli święto ku czci boga nauki – Sugawary no Michizane – to najsłynniejszy festiwal w Osace. Obchody mają miejsce 24 i 25 lipca. Główną część uroczystości stanowi parada rozpoczynająca się na lądzie na kończąca na łodziach przemieszczających się po płynącej przez centrum Osaki rzece. Uroczystość kończy pokaz sztucznych ogni, które odbijając się w wodzie, tworzą wyjątkowe widowisko.
Ostatnim z trzech wielkich świąt Japonii jest Kanda matsuri odbywające się co dwa lata w maju. Głównym wydarzeniem święta jest procesja przechodząca przez tokijskie dzielnice Kanda, Nihonbashi, Otemachi i Akihabara. W pochodzie bierze udział ponad tysiąc osób w tradycyjnych strojach.
Czar japońskiego lata
Japońskie lato nie należy do najbardziej przyjaznych pór roku. Po tym jak w połowie lipca kończy się pora deszczowa tsuyu nadchodzą fale trudnych do zniesienia letnich upałów. Nie jest to czas najlepszy na zwiedzanie, za to doskonały na bliższe poznawanie japońskiej kultury. Festiwale matsuri – wesołe, kolorowe i smaczne są jednym z uroków Japonii, dla których warto odwiedzić ten kraj także latem.